Λένε ότι ο άνθρωπος αδυνατεί να εξουσιάσει και τα ίδια του τα βήματα -δεν ξέρω ποιος το λέει, ίσως και να είναι σκέψη δική μου που θέλω να της προσδώσω τη λάμψη μιας απροσδιόριστης και απόκρυφης αυθεντίας.
Αυτά τα βήματα με έκαναν να σκεφτώ πως, κάποιες φορές, η Ιστορία παίζει παράξενα παιχνίδια. Σού θυμίζει διαρκώς ότι είσαι κομμάτι της, ως θεατής, ως δημιουργός, ως μελετητής, ποτέ δεν ξέρεις τι ρόλο σού ορίζει. Είχαμε περάσει πολλές φορές από το σημείο αυτό, πάνω από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού και στο δρόμο προς το Θησείο, ωστόσο, παράξενο, ποτέ δεν το είχα παρατηρήσει. Εκεί, στο πλάι του πεζοδρόμου και μπροστά από τη Συναγωγή Etz Hayyim, στέκει ένα μνημείο -δεν ξέρω από πότε. Κρυμμένο εκεί στη σκιά, κάτω από πεύκα που το καλύπτουν εμμελώς, δεν επιζητά την προσοχή κανενός. Μόνο το σεβασμό -αλλά ούτε αυτόν τον επιβάλλει. Είναι ένα μνημείο που αδιαφορεί για το χρόνο, που διατηρεί το συμβολισμό του αδιατάρακτο. Σε μεγάλο βαθμό αδιαφορεί και για τη στάση των περαστικών, ίσως γιατί γνωρίζει ότι συμβολίζει -μεγάλο το βάρος αυτό- τη μεγαλύτερη αλήθεια της Ιστορίας: το κακό που πάντα είναι παρόν και περιμένει την κατάλληλη στιγμή να ξεμυτίσει.
Αυτά τα βήματα με έκαναν να σκεφτώ πως, κάποιες φορές, η Ιστορία παίζει παράξενα παιχνίδια. Σού θυμίζει διαρκώς ότι είσαι κομμάτι της, ως θεατής, ως δημιουργός, ως μελετητής, ποτέ δεν ξέρεις τι ρόλο σού ορίζει. Είχαμε περάσει πολλές φορές από το σημείο αυτό, πάνω από τον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού και στο δρόμο προς το Θησείο, ωστόσο, παράξενο, ποτέ δεν το είχα παρατηρήσει. Εκεί, στο πλάι του πεζοδρόμου και μπροστά από τη Συναγωγή Etz Hayyim, στέκει ένα μνημείο -δεν ξέρω από πότε. Κρυμμένο εκεί στη σκιά, κάτω από πεύκα που το καλύπτουν εμμελώς, δεν επιζητά την προσοχή κανενός. Μόνο το σεβασμό -αλλά ούτε αυτόν τον επιβάλλει. Είναι ένα μνημείο που αδιαφορεί για το χρόνο, που διατηρεί το συμβολισμό του αδιατάρακτο. Σε μεγάλο βαθμό αδιαφορεί και για τη στάση των περαστικών, ίσως γιατί γνωρίζει ότι συμβολίζει -μεγάλο το βάρος αυτό- τη μεγαλύτερη αλήθεια της Ιστορίας: το κακό που πάντα είναι παρόν και περιμένει την κατάλληλη στιγμή να ξεμυτίσει.
Τεσσερις εβδομάδες πριν είχαμε βρεθεί στο Άουσβιτς, 23 του Δεκέμβρη. Οι μνήμες και οι εντυπώσεις περιττεύουν, ο καθένας έχει τις δικές του και δεν χρειάζεται τη δική μου διαφώτιση ή ερμηνεία. Το μόνο που θέλω εδώ να μοιραστώ είναι το συναίσθημα. Όχι, όμως, αυτό που ένοιωσα μέσα στο στρατόπεδο, αλλά αυτό που με έσφιξε σαν μέγγενη λίγες ημέρες μετά. Φοβήθηκα. Όχι επειδή, όπως έγραφε ο Πρίμο Λέβι "συνέβη. Και αυτό από μόνο του δείχνει πως μπορεί να ξανασυμβεί". Φοβήθηκα, επειδή δεν μπορούσα να αντιληφθώ, να κατανοήσω. Φοβήθηκα, επειδή ο άνθρωπος είναι ευάλωτος στον παραλογισμό. Κάποτε αποφασίστηκε να θανατωθούν άνθρωποι επειδή τύχαινε να είναι Εβραίοι, τσιγγάνοι, μαύροι, ομοφυλόφιλοι. Αποφασίστηκε να στηθεί η πιο απάνθρωπη βιομηχανία θανάτου, να εργαλειοποιηθεί η φρίκη στον απόλυτό της βαθμό. Έτσι, χωρίς λόγο. Γιατί ο λογος εδράζεται στην τρέλα και, άρα, από μόνη της αυτή συνθήκη διαγράφει την έννοια του "λόγου". Ίσως, λοιπόν, κάποια μέρα κάποιος άλλος ισχυρός του πλανήτη αποφασίσει ότι δεν του αρέσουν οι άσπροι ή οι κίτρινοι, οι άνδρες ή οι γυναίκες, οι ψηλοί ή οι κοντοί. Και πάλι χωρίς λόγο. Η τρέλα είναι σύμφυτη του ανθρώπου. Φοβήθηκα τον παραλογισμό που μπορεί και καταστρέφει, την αδυναμία του ανθρώπου να τον προβλέψει και να τον αντιμετωπίσει.
 |
| Ο Ζalman Gradkowski έζησε δύο χρόνια στο Αουσβιτς ως Sonderkommando, πριν δολοφονηθεί στις 7 Οκτωβρίου 1944. Διασώθηκαν τα ημερολόγιά του, μια μαρτυρία μνήμης για το πού φτάνουν τα όρια της διεστραμμένης ανθρώπινης επινοήτικοτητας. |
Στη φύση του ανθρώπου ίσως είναι να ξεχνά. Ωστόσο, ποτέ στο παρελθόν, νομίζω, δεν είχε αντιληφθεί το χρέος του να θυμάται όσο σήμερα. Και ποτέ δεν είχε τόσα μέσα, για να καταστήσει τη λήθη μια φθηνή δικαιολογία. Σήμερα η λήθη μπορεί να αποφευχθεί οριστικά. Ίσως αυτό είναι ένας λόγος να χαμογελάμε με περισσότερη αισιοδοξία.
Να κοιτάτε τον ήλιο, να τον αποζητάτε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου