Woke και πάλι…

 

Δεν ξέρω, γράφοντας τις γραμμές αυτές, αν και κατά πόσον το θέμα της, ανύπαρκτης πλην περίφημης, «woke ατζέντας» είναι στην καρδιά της επικαιρότητας.

 

Θα ξεπεράσει η Δύση το σταυροδρόμι;

 Είναι ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Δύσκολα μπορεί κανείς να μην το δει, μόνο αν κλείνει εθελότυφλα τα μάτια του. Είναι σαν όλες οι δυνάμεις του κόσμου να συλλειτουργούν με σκοπό την αναδιάταξή του. Ένα μοντέλο του χάους. Έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν, χώρες να αποσυντίθενται, ηγεσίες κραταιών δυνάμεων να παραπαίουν, άλλες να εκφυλίζονται και νέες συμμαχίες (έστω, πρόσκαιρες λυκοφιλίες) να διαμορφώνονται. Μια εισερχόμενη μεταβλητή και όλα κλυδωνίζονται.

Εξαρχείωση

 Είναι μία από τις αγαπημένες μου συνήθειες. Κάποιος θα τη χαρακτήριζε διαστροφή, αλλά έτσι αντιμετωπίζονται πολλές συνήθειες, ως μια ιδιοτροπία του κάθε ανθρώπου. Όταν βρίσκω ελεύθερο χρόνο, όλο και σπανιότερα, τον αξιοποιώ σε μια βόλτα στο κέντρο της Αθήνας: Μεταξουργείο, Ομόνοια, Πανεπιστήμιο, Εξάρχεια, Κολωνάκι, Κυψέλη, πλ. Βικτωρίας, κυρίως εκεί. Για κάποιον λόγο τα μέρη αυτά μού ασκούν τεράστια γοητεία, ήδη από τα φοιτητικά χρόνια. Θα ισχυριζόμουν δε, με μια δόση υπερβολής, ότι τα γνωρίζω στενό-στενό.

Πώς γίνεται να τρέχεις μόνος και να έρχεσαι δεύτερος;

 Είναι πολλές οι παρόμοιες ιστορίες, πολλές έρχονται κατευθείαν από τη λαϊκή παράδοση, άλλες από τον αθλητισμό, άλλες από κινηματογραφικές ταινίες και κάποιες από μικρότερης πνευματικής αξίας δημιουργήματα, όπως είναι οι σειρές και τα κακής ποιότητας βιβλία τσέπης. Ωστόσο, όλα είναι βγαλμένα από τη ζωή. Και σε όλα υπάρχει κάποιο αίτιο που αφορά τον ανθρώπινο παράγοντα. Εδώ σκόπιμα θα παραγνωρίσω την τυχαιότητα. Το κύριο αίτιο πάντα είναι η αλαζονεία, η οποία γεννά και τα δευτερεύοντα αίτια στην αιτιώδη αλυσίδα. 

«Free Gaza» τρεις φορές την ημέρα, σαν συνταγή γιατρού

 Τείνει να γίνει επιδημία. Μια ορμώδης και ηχηρή επίδειξη ανθρωπιάς και ανθρωπισμού –λεπτά τα όρια των δύο εννοιών– κατακλύζει την καθημερινότητά μας και τα social media, κυρίως δε αυτά. Ένα νέο μέσο διαχωρισμού των «δικών μας», των καλών, και «των άλλων», των κακών.

Από τον βανδαλισμό τοιχογραφίας για τη γενοκτονία των Εβραίων στη Θεσσαλονίκη, 2023.

Το θέμα της έκθεσης και η γκρίνια ως εθνικό μας σπορ

 

Είναι κανόνας. Πάντα όλες και όλοι έχουμε γνώμη για το θέμα που πέφτει στις Πανελλαδικές στη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία.

 

Τραμπ ολέ, μέχρι να μας πάρει και να μας σηκώσει όλους

 

Γράφω αυτές τις σκέψεις με διάθεση που ταλαντώνεται μεταξύ απορίας και επίκρισης και συχνά ισορροπεί στο σημείο τού προβληματισμού. Η απορία μου αφορμάται από την σκοπιά, τη θέση και τις προσλαμβάνουσες που έχει όποιος/α υποστηρίζει εδώ, στη χώρα μας, τον Τραμπ και την γκροτέσκα κυβέρνηση που έχει συμπήξει και η επίκριση εστιάζει στην ορμητικότητα, στην επιθετικότητα και στους ισοπεδωτισμούς τους οποίους μετέρχεται.

Και αν κάποιες φορές φταίει το ξερό μας το κεφάλι;

 

"Μα κράτος είναι αυτό; Αδιάφοροι και ανίκανοι». «Άχρηστοι όλοι, τον εαυτούλη τους να βολέψουν μόνο». «Ασυνείδητοι και αναίσθητοι». Ελάτε, ας μην κρυβόμαστε, όλοι και όλες το έχουμε πει, έχουμε αγανακτήσει. Και, ναι, κάποιες φορές έχουμε δίκιο. Ωστόσο, αυτό το μερικό δίκιο είναι και η καλύτερη κρυψώνα του εαυτού μας, μας προστατεύει από το είδωλο που θα σχημάτιζε ο καθρέφτης μας, αν τον αντικρίζαμε πού και πού τις στιγμές της αγανάκτησής μας. Εξηγούμαι.

Περπατώντας ένα πρωινό στην Κυπριάδου

 Όταν, μετά από καιρό, προκύπτει ένα πρωινό ελεύθερο, έχεις πολλά πράγματα να κάνεις. Δουλειές στο σπίτι που έχουν μείνει στη μέση, δουλειές εξωτερικές, δουλειές που αφορούν την κυρίως δουλειά σου.. Όμως μια βόλτα στον φούρνο μπορεί να ανατρέψει τον οποιοδήποτε χαλαρό προγραμματισμό. Ειδικά αν σου έχει λείψει η βόλτα, ή, μάλλον καλύτερα, ο περίπατος στον αστικό ιστό.

Είναι Απρίλης, αρχές, μα η άνοιξη επιμένει να μην εμφανίζεται. Συννεφιά, δροσερό αεράκι, στον δρόμο μια κοπέλα μιλάει στο τηλέφωνο για τα ακαθάριστα οικόπεδα, για την προθεσμία υποβολής του σχετικού εγγράφου. Κάνω στάση στον φούρνο της Ορφανίδου, “τι κάνουν τα παιδιά;”, “μια χαρά, είναι σχολείο σήμερα”. Συνεχίζω κατηφορίζοντας. Αθηναίες και Αθηναίοι με τα σκυλάκια τους βόλτα, μιλούν στο τηλέφωνο, κάτι στην επικοινωνία έχει χαθεί.

Στρίβω σχεδόν αυτόματα δεξιά, δεν θέλω να βγω στη βουή τής Ηρακλείου. Στέκομαι μπροστά από μια μονοκατοικία, γωνία Ταβουλάρη και Γρυπάρη, “διατίθεται” γράφει η επιγραφή. Είναι πνιγμένη από τα φυτά στον κήπο, της χαρίζουν μια άγρια ομορφιά. Οικιστικό δείγμα μιας άλλης εποχής, η οποία ανθίσταται στον χρόνο, στη φθορά, στην αλλαγή των προτύπων.

Το σύγχρονο κοινωνικό κέντρο και οι «Κυρ-Παντελήδες»

Ακούγεται με τόνο ειρωνικό, με διάθεση δηκτική. Ξεκίνησε μετά τη δεύτερη εκλογική νίκη της ΝΔ και κορυφώνεται, όποτε προκύπτει κάτι που πλήττει την αξιοπιστία της κυβέρνησης, συχνά-πυκνά δηλαδή. Αφορά όσες και όσους στο φαντασιακό κάποιων συνθέτουν το 41% που έδωσε τη νίκη στη ΝΔ. Είναι οι «κυρ-Παντελήδες», οι σύγχρονοι «νοικοκυραίοι».

Ουσιαστικά, όμως, απευθύνεται σε όλες και όλους που δεν ταυτίζονται εκλογικά με ό,τι οι φορείς της ανωτέρω φρασεολογίας πολιτικά και ιδεολογικά υποστηρίζουν. Αυτές και αυτούς που δεν συμφωνούν με την άποψη που κυκλοφορεί τελευταία «ας πέσουν αυτοί και ό,τι κι αν προκύψει καλύτερο θα είναι». Ουσιαστικά, είναι μία νύξη προς το σύνολο πολιτών που συνθέτει το σύγχρονο κοινωνικό κέντρο.

Τα Τέμπη ως πολιτικό σταυροδρόμι

Ας ξεκινήσουμε με μια αδιαμφισβήτητη παραδοχή. Στα δυτικά κράτη είναι αυτονόητο δικαίωμα η συνάθροιση των πολιτών για τη διατύπωση αιτημάτων και τη διεκδίκηση δικαιωμάτων. Είναι, δε, μια κοινωνική δράση δυνητικά δημιουργική, καθώς αποτελεί δημοκρατικό μοχλό πίεσης προς την κυβέρνηση και τις άλλες θεσμικές εξουσίες. Είναι επίσης δικαίωμα του κάθε πολίτη η συμμετοχή σε αυτήν ή η αποχή. Δεν επικροτείται η συμμετοχή, ούτε λοιδορείται η αποχή. Είναι και οι δύο στάσεις πολιτικές, προκύπτουν από την επεξεργασία των δεδομένων εκ μέρους του κάθε πολίτη. Και είναι κάτι θετικό, οι δημοκρατίες προχωρούν μέσα από τη ζύμωση των αντιθέσεων.

Η Δύση μεταξύ δύο θηρίων: μια πρόκληση υπαρξιακή

Θουκυδίδου Ἱστορίαι, 1.140.5: "Σε αυτούς αν υποχωρήσετε θα προβάλουν, αμέσως, άλλη μεγαλύτερη απαίτηση, γιατί θα νομίζουν ότι και σε αυτό ενδώσατε από φόβο. Αλλ᾽ αν δείξετε δυναμισμό, θα τους καταστήσετε σαφές ότι πρέπει να μας φέρονται σαν ίσοι προς ίσους".

Αρχίζω με τα λόγια αυτά, όχι επειδή πιστεύω, κατά το κοινώς και αστόχως λεγόμενο, ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Δεν επαναλαμβάνεται ποτέ και η ψευδαίσθηση αυτή πηγάζει από την ανθρώπινη ανάγκη να οργανώνει την πραγματικότητα και τις πληροφορίες σε ερμηνευτικά σχήματα που διαμορφώνουν την αίσθηση της επανάληψης. Οι ανθρώπινες συμπεριφορές μπορεί να επαναλαμβάνονται, η ιστορία όχι. Γι' αυτό αδυνατούμε, άλλωστε, και να προβλέψουμε το μέλλον. Δεν επαναλαμβάνεται ούτε ως τραγωδία ούτε και ως φάρσα, κατά τη γνωστή ρήση του Καρλ Μαρξ. 

Αρχίζω με τα λόγια αυτά επειδή είναι διαχρονικά, τίποτα περισσότερο τίποτα λιγότερο. Ο Θουκυδίδης ερμήνευσε με τρόπο απλούστατο, μέσα από τον λόγο του Περικλή προς τους Αθηναίους πριν την έναρξη του πολέμου, τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η ενδοτικότητα. 

Σκέψεις για τη δημοσίευση της μελέτης για τον Πολύβιο

Η συγγραφή της μέλετης αυτής ξεκίνησε το, μακρινό πλέον, 2015. Ολοκληρώθηκε το 2020. Σήμερα εκδόθηκε, μετά από αρκετές περιπέτειες. Σήμερα, κρατώντας τη στα χέρια μου, τολμώ να δηλώσω συγκινημένος και ιδιαίτερα χαρούμενος. Ξεφυλλίζοντας κάποιες από τις σελίδες της, έρχονται στο μυαλό μου όλες αυτές οι μικρές στιγμές οι οποίες έμελε τότε από κοινού να αποτελέσουν ένας μέρος της ουσίας πίσω από το περιεχόμενό της. Γιατί πέρα από τη μελέτη, τη βιβλιογραφία, τη σύνθεση και την όποια πρωτοτυπία, βρίσκεται ο άνθρωπος και η ζωή που βιώνει.

Για τους εγχώριους “φίλους” του Τραμπ και του Πούτιν

 Ξενίζουν με τον φανατισμό τους, την αδάμαστη πεποίθηση ότι είναι εκφραστές του δίκαιου, της ηθικής και μιας γνώσης -ιστορικής, πολιτικής και κοινωνικής- καλά κρυμμένης από τα στρατευμένα και σκοταδιστικά δυτικόφρονα μέσα. Είναι ένα νέο οικοσύστημα ανθρώπων, άγνωστο πότε ακριβώς ξεπετάχτηκε και διαμορφώθηκε, με συμπεριφορά που δύναται να χαρακτηριστεί πολιτική. Η προέλευσή του είναι ετερόκλητη και θολή: αριστεροί, νυν και πρώην, δεξιοί υπερπατριώτες και θρησκόληπτοι, σίγουρα “αντισυστημικοί” με ό,τι μπορεί να σημαίνει ο νεφελώδης και εύκολα αυτοκαθοριζόμενος από τον καθένα αυτός όρος. Κοινή τους συνισταμένη: το μίσος, η ασίγαστη οργή, η πεποίθηση πως ανήκουν  σε μια κλειστή κάστα πεφωτισμένων που η κακιά Δύση δεν μπορεί να τους τυφλώσει. Και ο φόβος απέναντι σε μια κοινωνία που αλλάζει και, η άτιμη, δεν ζητά τη συγκατάθεσή τους.

Σύντομες σκέψεις περί της νίκης τού Τραμπ

Το 2016 διάβασα μια συνέντευξη ενός κοινωνιολόγου του Princeton (το όνομα του οποίου κακώς δεν συγκράτησα τότε), ο οποίος εξηγούσε πολύ απλά γιατί ο Τραμπ θα κέρδιζε τότε τη Χίλαρι Κλίντον: "Εσείς οι Ευρωπαίοι ακούτε ΗΠΑ και σκέφτεστε τη λάμψη της Νέας Υόρκης, τη χλιδή του Λος Άντζελες, τη διανόηση της Ουάσινγκτον, άντε και το Μαϊάμι ή τη Φιλαδέλφεια. Αυτό όμως δεν είναι οι ΗΠΑ. Οι ΗΠΑ είναι η Αλαμπάμα, το Τέξας, το Κολοράντο, το Κάνσας κτλ. Εκεί οι άνθρωποι μετά βίας γράφουν το όνομά τους. Και ο Τραμπ τούς μιλάει απλά και τον καταλαβαίνουν: Lets Make America Great Again. Γι' αυτό και θα κερδίσει."

Λίγα λόγια για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου

 Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου συγκεντρώνει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που απηχούν βαθιά την ψυχοσύνθεση του σύγχρονου Έλληνα πολίτη. Χωρίς να θέλω να αδικήσω αυτήν της 25ης Μαρτίου, που είχε σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα την εθνογένεση, η χρονική απόσταση και τα πολιτισμικά -αλλά και πολιτικά- χαρακτηριστικά της είναι κάπως απόμακρα από αυτά των σημερινών Ελλήνων, είναι οικεία κυρίως σε ειδικούς της περιόδου και σε -λίγους- λάτρεις τής ιστορικής έρευνας και μελέτης. Αντίθετα, η 28η φαντάζει, ακόμη, εγγύτερα στη σημερινή πραγματικότητα, ενώ τα πολιτικά και τα πολιτισμικά στοιχεία που τη συγκροτούν αποτελούν ακόμη βάση έντονης συζήτησης, πολιτικού, ακαδημαϊκού και (γιατί όχι;) καφενειακού περιεχομένου.

“Ιστορία μου, αμαρτία μου” ή αλλιώς γιατί οι μαθήτριες και οι μαθητές σιχαίνονται την ιστορία

 Εσείς ξέρατε ότι τα αίτια που ώθησαν τις ελληνικές κυβερνήσεις (όλες;, κάποιες;) του 19^ου αιώνα στην απόφαση να διανοίξουν οδικές αρτηρίες στο ελληνικό κράτος ήταν τέσσερα; Ότι η αγροτική μεταρρύθμιση του Ελ. Βενιζέλου το 1917 είχε δύο μόνο στόχους και μάλιστα πολύ συγκεκριμένους; Ότι η άσκοπη και δαπανηρή επιστράτευση του 1915 είχε μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό κόστος; Δεν ξέρετε για ποιον λόγο και από ποιον έγινε η επιστράτευση; Δεν πειράζει, δεν το λέει το βιβλίο. Ούτε λέει ποιος διαδέχτηκε τον βασιλιά Κωνσταντίνο, όταν αυτός κηρύχτηκε έκπτωτος. Ο βασιλεύς Αλέξανδρος δεν υπήρξε ποτέ κατά τη σχολική ύλη.

Προβληματισμοί περί της εξαΰλωσης της αριστεράς

Είναι καθημερινό θέμα συζήτησης, πολιτικό και όχι μόνο. Η ανυπαρξία της αριστεράς στη δημόσια σκηνή και η εκλογική -και πολιτική- της εξαέρωση προβληματίζει, προκαλεί απορίες και αμηχανία. Δεν είναι φαινόμενο που αφορά μόνο την Ελλάδα, αλλά και τον δυτικό κόσμο συνολικά. Προκαλεί αμηχανία, ιδίως στην ίδια την αριστερά αλλά και στο σύνολο του δημοκρατικού κόσμου που διατηρεί μια καλή επαφή με τον ορθολογισμό, δηλαδή την αποδοχή των επιστημονικών πορισμάτων, την αποστροφή προς τη ρητορική του μίσους και την προσπάθεια κατανόησης του κόσμου στη βάση του αιτίου και του αιτιατού και όχι της συνωμοσιολογίας.

Οι ιδεολόγοι του «αντί»

 Εδώ και χρόνια έχουν κυρίαρχη θέση στον δημόσιο λόγο. Όχι λόγω της απήχησης σε μεγάλα πλήθη, όχι λόγω της επιρροής σε οποιαδήποτε μορφή σκέψης ή της διαμόρφωσης μιας πολιτικής πρότασης. Λόγω της ικανότητάς τους να παράγουν θόρυβο. Είναι οι ιδεολόγοι του «αντί». Εναντιώνονται με πάθος σε οτιδήποτε κλονίζει τις σταθερές τους, την άνεση, τη βολή τους και τους προσφέρει τη δυνατότητα να αποδείξουν το παθιασμένο αγωνιστικό τους μένος. Η ιδεολογία τους είναι το «αντί» στα πάντα, μια στάση που τοποθετείται στο επίκεντρο του παραλογισμού και του ανορθολογισμού.

Ένα καλοκαίρι σαν παλιοκαιρισμένη καρτ ποστάλ

 Πολλά είναι τα άρθρα, πολλές οι ειδήσεις και ακόμα περισσότερες οι δημοσιεύσεις στα Social Media που αφορούν τους κυρίως -και τους «λιγότερο κυρίως»- καλοκαιρινούς τουριστικούς προορισμούς στην Ελλάδα. Αν μη τι άλλο μάθαμε ότι ένα σουβλάκι στη Μύκονο έχει αντίτιμο τσουχτερό, στη Σαντορίνη η παραδοσιακή ελληνική κουζίνα περιλαμβάνει τόμαχοκ μπριζόλες, για δύο ξαπλώστρες με μια ομπρέλα και καφέ για όλη την παρέα πρέπει να κάνεις οικονομία μισό μηνιάτικο, η ενοικίαση δωματίου -ακόμα και του λιγότερο αξιοπρεπούς- κοστίζει όσο κάποτε κόστιζε η διαμονή σε τετράστερο. Και το «κάποτε» αυτό δεν ανήκει στο τόσο μακρινό παρελθόν. Μάθαμε και για το «κίνημα της πετσέτας», ίσως η μόνη αισιόδοξη είδηση, αυτή ενός ακομμάτιστου κινήματος που δεν στηρίζεται στη μούντζα και σε ασυνάρτητα αιτήματα, όπως κάποτε οι «Αγανακτισμένοι», αλλά σε κάτι συγκεκριμένο: στη διεκδίκηση της ελεύθερης πρόσβασης στον δημόσιο χώρο και στην εναντίωση στο νταβατζιλίκι που έχουν επιβάλει κάποιοι «επιχειρηματίες».