Θα ξεπεράσει η Δύση το σταυροδρόμι;

 Είναι ένα ιστορικό σταυροδρόμι. Δύσκολα μπορεί κανείς να μην το δει, μόνο αν κλείνει εθελότυφλα τα μάτια του. Είναι σαν όλες οι δυνάμεις του κόσμου να συλλειτουργούν με σκοπό την αναδιάταξή του. Ένα μοντέλο του χάους. Έχει ξανασυμβεί στο παρελθόν, χώρες να αποσυντίθενται, ηγεσίες κραταιών δυνάμεων να παραπαίουν, άλλες να εκφυλίζονται και νέες συμμαχίες (έστω, πρόσκαιρες λυκοφιλίες) να διαμορφώνονται. Μια εισερχόμενη μεταβλητή και όλα κλυδωνίζονται.

Η Δύση μεταξύ δύο θηρίων: μια πρόκληση υπαρξιακή

Θουκυδίδου Ἱστορίαι, 1.140.5: "Σε αυτούς αν υποχωρήσετε θα προβάλουν, αμέσως, άλλη μεγαλύτερη απαίτηση, γιατί θα νομίζουν ότι και σε αυτό ενδώσατε από φόβο. Αλλ᾽ αν δείξετε δυναμισμό, θα τους καταστήσετε σαφές ότι πρέπει να μας φέρονται σαν ίσοι προς ίσους".

Αρχίζω με τα λόγια αυτά, όχι επειδή πιστεύω, κατά το κοινώς και αστόχως λεγόμενο, ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Δεν επαναλαμβάνεται ποτέ και η ψευδαίσθηση αυτή πηγάζει από την ανθρώπινη ανάγκη να οργανώνει την πραγματικότητα και τις πληροφορίες σε ερμηνευτικά σχήματα που διαμορφώνουν την αίσθηση της επανάληψης. Οι ανθρώπινες συμπεριφορές μπορεί να επαναλαμβάνονται, η ιστορία όχι. Γι' αυτό αδυνατούμε, άλλωστε, και να προβλέψουμε το μέλλον. Δεν επαναλαμβάνεται ούτε ως τραγωδία ούτε και ως φάρσα, κατά τη γνωστή ρήση του Καρλ Μαρξ. 

Αρχίζω με τα λόγια αυτά επειδή είναι διαχρονικά, τίποτα περισσότερο τίποτα λιγότερο. Ο Θουκυδίδης ερμήνευσε με τρόπο απλούστατο, μέσα από τον λόγο του Περικλή προς τους Αθηναίους πριν την έναρξη του πολέμου, τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η ενδοτικότητα. 

Σκέψεις για τη δημοσίευση της μελέτης για τον Πολύβιο

Η συγγραφή της μέλετης αυτής ξεκίνησε το, μακρινό πλέον, 2015. Ολοκληρώθηκε το 2020. Σήμερα εκδόθηκε, μετά από αρκετές περιπέτειες. Σήμερα, κρατώντας τη στα χέρια μου, τολμώ να δηλώσω συγκινημένος και ιδιαίτερα χαρούμενος. Ξεφυλλίζοντας κάποιες από τις σελίδες της, έρχονται στο μυαλό μου όλες αυτές οι μικρές στιγμές οι οποίες έμελε τότε από κοινού να αποτελέσουν ένας μέρος της ουσίας πίσω από το περιεχόμενό της. Γιατί πέρα από τη μελέτη, τη βιβλιογραφία, τη σύνθεση και την όποια πρωτοτυπία, βρίσκεται ο άνθρωπος και η ζωή που βιώνει.

Για τους εγχώριους “φίλους” του Τραμπ και του Πούτιν

 Ξενίζουν με τον φανατισμό τους, την αδάμαστη πεποίθηση ότι είναι εκφραστές του δίκαιου, της ηθικής και μιας γνώσης -ιστορικής, πολιτικής και κοινωνικής- καλά κρυμμένης από τα στρατευμένα και σκοταδιστικά δυτικόφρονα μέσα. Είναι ένα νέο οικοσύστημα ανθρώπων, άγνωστο πότε ακριβώς ξεπετάχτηκε και διαμορφώθηκε, με συμπεριφορά που δύναται να χαρακτηριστεί πολιτική. Η προέλευσή του είναι ετερόκλητη και θολή: αριστεροί, νυν και πρώην, δεξιοί υπερπατριώτες και θρησκόληπτοι, σίγουρα “αντισυστημικοί” με ό,τι μπορεί να σημαίνει ο νεφελώδης και εύκολα αυτοκαθοριζόμενος από τον καθένα αυτός όρος. Κοινή τους συνισταμένη: το μίσος, η ασίγαστη οργή, η πεποίθηση πως ανήκουν  σε μια κλειστή κάστα πεφωτισμένων που η κακιά Δύση δεν μπορεί να τους τυφλώσει. Και ο φόβος απέναντι σε μια κοινωνία που αλλάζει και, η άτιμη, δεν ζητά τη συγκατάθεσή τους.

Λίγα λόγια για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου

 Η επέτειος της 28ης Οκτωβρίου συγκεντρώνει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά που απηχούν βαθιά την ψυχοσύνθεση του σύγχρονου Έλληνα πολίτη. Χωρίς να θέλω να αδικήσω αυτήν της 25ης Μαρτίου, που είχε σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα την εθνογένεση, η χρονική απόσταση και τα πολιτισμικά -αλλά και πολιτικά- χαρακτηριστικά της είναι κάπως απόμακρα από αυτά των σημερινών Ελλήνων, είναι οικεία κυρίως σε ειδικούς της περιόδου και σε -λίγους- λάτρεις τής ιστορικής έρευνας και μελέτης. Αντίθετα, η 28η φαντάζει, ακόμη, εγγύτερα στη σημερινή πραγματικότητα, ενώ τα πολιτικά και τα πολιτισμικά στοιχεία που τη συγκροτούν αποτελούν ακόμη βάση έντονης συζήτησης, πολιτικού, ακαδημαϊκού και (γιατί όχι;) καφενειακού περιεχομένου.

“Ιστορία μου, αμαρτία μου” ή αλλιώς γιατί οι μαθήτριες και οι μαθητές σιχαίνονται την ιστορία

 Εσείς ξέρατε ότι τα αίτια που ώθησαν τις ελληνικές κυβερνήσεις (όλες;, κάποιες;) του 19^ου αιώνα στην απόφαση να διανοίξουν οδικές αρτηρίες στο ελληνικό κράτος ήταν τέσσερα; Ότι η αγροτική μεταρρύθμιση του Ελ. Βενιζέλου το 1917 είχε δύο μόνο στόχους και μάλιστα πολύ συγκεκριμένους; Ότι η άσκοπη και δαπανηρή επιστράτευση του 1915 είχε μεγάλο κοινωνικό και οικονομικό κόστος; Δεν ξέρετε για ποιον λόγο και από ποιον έγινε η επιστράτευση; Δεν πειράζει, δεν το λέει το βιβλίο. Ούτε λέει ποιος διαδέχτηκε τον βασιλιά Κωνσταντίνο, όταν αυτός κηρύχτηκε έκπτωτος. Ο βασιλεύς Αλέξανδρος δεν υπήρξε ποτέ κατά τη σχολική ύλη.

Podcast στη Lifo- Ιστορία μιας πόλης- "Οι φυλές των Αθηνών"

Link

Μνημείο Επωνύμων Ηρώων, Αρχαία Αγορά

Αἱ φυλαὶ τέως μὲν ἐπὶ Κέκροπος ἦσαν τέτταρες, Κεκροπὶς, Αὐτόχθων, Ἀκταία, Παραλία, ἐπὶ δὲ Κραναοῦ μετωνομάσθησαν Κραναῒς, Ἀτθὶς, Μεσόγαια, Διακρίς, ἐπὶ δὲ Ἐριχθονίου Διὰς, Ἀθηναῒς, Ποσειδωνιὰς, Ἡφαιστιάς, ἀπὸ δὲ τῶν Ἴωνος παίδων ἐπὶ Ἐρεχθέως Τελέοντες, Ὅπλητες, Αἰγικόρεις, Ἀργάδεις.

Ο συγγραφέας του 2ου αι. μ.Χ. Ιούλιος Πολυδεύκης μάς παραθέτει στο Ὀνομαστικόν μια σύνοψη των πρώτων φυλών της Αθήνας από τιμυθολογικές εποχές μέχρι και πριν τη μεταρρύθμιση του Κλεισθένη.

Κορονοϊός: είναι οι στιγμές που ζούμε ιστορικές;

Είναι γνωστό ένα ρητό των Κινέζων: «είθε να ζήσεις σε εποχές ενδιαφέρουσες» («interesting age» η πιο γνωστή αγγλική του απόδοση). Ακούγεται σαν ευχή, αποτελεί, όμως, κατάρα. Οι ενδιαφέρουσες στιγμές κρύβουν μέσα τους πόνο, θλίψη, δυστυχία. Το ρητό αυτό έγινε ευρέως γνωστό στη Δυσή κατά τον 20ο αι. και καταγράφεται στο περιοδικό «Proceedings of the Academy of Political Science» του 1939. Σημειώνω τη χρονολογία: 1939...

Για την κυρά-Στάσα τη Σμυρνιά

-Στάσου λίγο, γιόκα μου, στάσου λίγο. Ωχ, κόρη μου, εσένα δεν σε είδα από αρχή, στάσου και εσύ λίγο. Και σ’χωράτε με, τη γριά. Να, εδώ, μισό λεπτό να σταθώ στον κορμό τούτου δω του δέντρου. Νεραντζιά θαρρώ είναι, όμορφο το άρωμα που βγάνει. Δεν σας καθυστερώ, ε;

-Καθόλου, κυρία μου, καθόλου. Να σας βοηθήσουμε σε κάτι; Να σας πάμε κάπου;

Η ξαφνική εμφάνιση της ηλικιωμένης αυτής κυρίας, της γλυκύτατης μα ταλαιπωρημένης, κάπως μας ξάφνιασε. Μας κοίταζε και με έναν τρόπο έντονο, τέτοιον που σου στέρευε τη σκέψη και έδενε τη γλώσσα κόμπο.

Η 25η Μαρτίου δεν είναι σήμερα «πιο επίκαιρη παρά ποτέ». Είναι, όμως, διαχρονική.

Θα το δούμε σε διάφορους τίτλους εντύπων και αναρτήσεων. Θα το δούμε να εκφωνείται από την πολιτική ηγεσία και μεγάλο μέρος του πολιτικού κόσμου. «Η 25η Μαρτίου είναι σήμερα πιο επίκαιρη παρά ποτέ». Είναι ένα σχόλιο που συχνά-πυκνά συνοδεύει την αναφορά σε διάφορες επετείους, εθνικού και κοινωνικού –κυρίως- περιεχομένου. Είναι εύκολο, δημοφιλές και μάλλον ελκυστικό στο ευρύ κοινωνικό σύνολο.

27.01

Είχε μέρες να βγάλει ήλιο, ήλιο ζεστό και φωτεινό, στην Αθήνα. Κρύος ο χειμώνας, μέχρι τώρα, και βαρύς. Βαρύς και για άλλους λόγους, που δεν σχετίζονται με τις διαθέσεις του καιρού. Παράξενη ημέρα για ήλιο η σημερινή, 27η Ιανουαρίου. Κυριακή μάλιστα, τέτοια συγκυρία δεν την αφήνεις εύκολα να πάει χαμένη.

Λένε ότι ο άνθρωπος αδυνατεί να εξουσιάσει και τα ίδια του τα βήματα -δεν ξέρω ποιος το λέει, ίσως και να είναι σκέψη δική μου που θέλω να της προσδώσω τη λάμψη μιας απροσδιόριστης και απόκρυφης αυθεντίας.

Η 28η Οκτωβρίου και η «ελληνικότητα» εν έτει 2018

Οι ημέρες μνήμης είναι ημέρες αναστοχασμού, ημέρες περισυλλογής, ημέρες ευθύνης και –γιατί όχι;- συνειδητοποίησης. Καθώς ο άνθρωπος είναι ον φύσει συλλογικό, που βρίσκει την πληρότητά του μέσα στη συνύπαρξη, η διαδικασία αυτή μπορεί να βρει ένα κάποιο νόημα μόνο μέσα από την τοποθέτηση του ατόμου στο πλαίσιο του (κοινωνικού) συνόλου. Η εθνική επέτειος της 28ης Οκτωβρίου δεν διαφεύγει από αυτό το πλαίσιο ερμηνείας. Και αυτή, όπως και κάθε επέτειος, είναι συνδεδεμένη με κάποιας μορφής μεγαλείο, ένα μεγαλείο που νοείται σε επίπεδο συλλογικό. Απλώς, παραφράζοντας αρκετά τον Νίτσε, σε ένα τέτοιας φύσης και σύστασης επίπεδο είναι πολύ πιθανό να εμφανιστεί και η παράνοια –ο Νίτσε τη θεωρούσε μάλλον κανόνα.

Γιατί «για όλα φταίνε οι Εβραίοι» και άλλες πτυχές της παλαβομάρας των καιρών μας

Δεν πάει πολύς καιρός από τότε που, καθισμένος στο γραφείο και χαζεύοντας (κυριολεκτικά μάλλον) στο Facebook αργά το βράδυ μετά από πολύωρη εργασία, το μάτι μου έπεσε στην ανάρτηση ενός φίλου από τα παλιά και, πλέον, διαδικτυακού φίλου: «Ο Μπεν Σαλόμ ή αλλιώς Ελευθέριος Βενιζέλος: όλη η αλήθεια». Η εν λόγω ανάρτηση συνοδευόταν από ένα συνοδευτικό εισαγωγικό σημείωμα: «διαβάστε το, αν έχετε χρόνο, περιέχει πολλές αλήθειες». Ήταν βράδυ, όμως, οπότε το κείμενο αυτό μπήκε –πιο πολύ από παρορμητική περιέργεια ή περίεργη παρόρμηση, δεν ξέρω ακριβώς- στους σελιδοδείκτες.

"Κάνεις λες και οι μαύροι είναι το μέλλον του μπάσκετ"

O coach Don Haskins

     Ήταν 19 Μαρτίου του 1966 στο Maryland’s Cole Field House. Αντίπαλοι ήταν οι φημισμένοι Wildcats του Kentucky, με coach τον ήδη θρυλικό Adolph Rupp, και οι άσημοι Texas Western Miners, μια σταχτοπούτα του θεσμού, με coach τον τότε άγνωστο Don Haskins. Ήταν ο τελικός του NCAA (του κολεγιακού πρωταθλήματος μπάσκετ των ΗΠΑ), μια γιορτή του «ορθόδοξου», του «επιστημονικού» μπάσκετ. Το κοινό εκστασιασμένο, οι επίσημοι φορούσαν τα καλά τους, οι διαιτητές έτοιμοι, οι μαζορέτες στη θέση τους, οι δημοσιογράφοι με τα μικρόφωνα και τις γραφίδες ανά χείρας. Η εικόνα ειδυλλιακή. Αλλά, στάσου, ναι… Ήταν όλοι τους λευκοί. Όλοι; Ναι, μέχρι να εμφανιστούν στο γήπεδο οι Miners.  Στην παρουσίαση των ομάδων το κοινό μούδιασε, κάτι στην ομοιομορφία ράγισε. Η αναγγελία των αρχικών πεντάδων ήταν ένα σοκ. Οι Miners παρέτασσαν 5 μαύρους παίχτες: Bobby Joe Hill, David Lattin, Orsten Artis, Harry Flournoy, Willie Worsley, ενώ στον πάγκο κάθονταν, μαζί με 4 λευκούς και ένα Μεξικανό, οι Willie Cager και Nevil Shed. Όλοι παιδιά από τα γκέτο, από τα playgrounds και από μικρότερα κολέγια που έβλεπαν το ταλέντο τους να βυθίζεται κάτω από το βάρος του ρατσισμού, της μισαλλοδοξίας και να κρύβεται στο βαθύ σκοτάδι που επικρατούσε. Ήταν, όμως, παιδιά διψασμένα και είχαν μόλις φτάσει στην πηγή. Η εικόνα έμοιαζε προκλητική, σχεδόν ύβρις. Στον τελικό του κολεγιακού μπάσκετ ομάδα με 5 μαύρους; Μα, σε όλο το Νότο μόνο τρεις ομάδες είχαν μαύρους και αυτός ο κερατάς έβαλε πέντε και μάλιστα βασικούς; Η αλήθεια ήταν ότι ο Don Haskins το είχε ξανακάνει. Συνήθως έπαιζε με 3 μαύρους «πενταδάτους». Εκείνη την ημέρα, όμως, ξεπέρασε κάθε όριο.

Και μια κουβέντα για τη Μακεδονία

Στο ένατο βιβλίο των Ιστοριών του ο Πολύβιος πραγματεύεται τον αγώνα λόγων του Λυκίσκου με το Χλαινέα προς τους Σπαρτιάτες, μετά τη σύμπραξη των Αιτωλών με τους Ρωμαίους (212-211 π.Χ.). Ο Αιτωλός Χλαινέας βάλλει κατά της μακεδονικής δύναμης και του τότε ηγέτη της Φίλιππου Ε’, ψέγοντας τον ηγεμονικό της ρόλο στον ελλαδικό χώρο. Συγκεκριμένα αναφέρει ότι η μακεδονική δυναστεία έγινε η αρχή της δουλείας για τους Έλληνες από την εποχή του Φίλιππου του Β’ και, φυσικά, του Αλέξανδρου. Οι δε διάδοχοι του Αλέξανδρου φαίνονται να διαιωνίζουν τη δουλεία αυτή ή, έστω, να έχουν αυτήν την επιδίωξη (9.28.1 και 9.29.1). Ο Χλαινέας παρουσιάζει τους Μακεδόνες ως εχθρούς για τους υπόλοιπους κατοίκους του ελλαδικού χώρου, ως εισβολείς και κατακτητές. Ο Ακαρνάνας Λυκίσκος, όμως, διαφοροποιείται. Αφού ονομάζει τους Ρωμαίους ως κοινό κίνδυνο για τον ελλαδικό χώρο (9.32.11), αναφέρεται στο λυτρωτικό ρόλο που διαδραμάτισαν οι Μακεδόνες στο παρελθόν κατά την περσική απειλή (9.34.3), για να καταλήξει στο ρόλο που έχουν πλέον αποκτήσει ως κοινό για όλους τους Έλληνες «πρόφραγμα» των έξωθεν του ελλαδικού χώρου απειλών (9.35.3). Οι Μακεδόνες είναι ομόφυλοι, ενώ ο κίνδυνος της δουλείας για όλη την Ελλάδα προερχόταν από τους αλλόφυλους Ρωμαίους, με τους οποίους είχαν συμμαχήσει οι Αιτωλοί (9.37.7 και 9.38.9).

Η εξιδανίκευση του Ιω. Μεταξά ως παράδειγμα άγονης διδασκαλίας της Ιστορίας

Στη σελίδα 54 της Ιστορίας Προσανατολισμού της Γ’ Λυκείου, στο τέλος της ενότητας που αναφέρεται στη κρίση του 1932, αναγράφεται: «στις 4 Αυγούστου του 1936 ο Ιωάννης Μεταξάς, με την ανοχή του παλατιού, προχώρησε στην κατάλυση του κοινοβουλευτικού καθεστώτος και στην επιβολή δικτατορίας». Αρκετοί από τους μαθητές προσπερνάνε την -προς αποστήθιση- πληροφορία με συνοπτικές διαδικασίες, κάποιοι –λίγοι- κουνάνε το κεφάλι, καθώς γνωρίζουν λίγο-πολύ τι εστί Μεταξάς. Οι περισσότεροι, όμως, μένουν ενεοί. «Μα ήταν ο Μεταξάς δικτάτορας; Αυτός που είπε το “ΟΧΙ” στους Γερμανούς»; Πέρα από το γεγονός ότι αυτή η αντικειμενικά λανθασμένη πληροφορία - καθώς  το περίφημο «ΟΧΙ» δεν ειπώθηκε ποτέ και ό,τι ειπώθηκε, ειπώθηκε στον Γκράτσι και ποτέ στον Χίτλερ- έχει αποκτήσει στο μυαλό των μαθητών διαστάσεις βέβαιης και αδιαμφισβήτητης γνώσης, απεικονίζεται εδώ ένα πρόβλημα που έχει αποκτήσει ευρείες διαστάσεις και εδράζεται σε μεγάλο βαθμό στο πώς η πληροφορία, και συγκεκριμένα η ιστορική πληροφορία, μεταδίδεται στο μαθητή από τους θεσμοθετημένους φορείς εκπαίδευσης. Γιατί, για να έχει φτάσει η πλειοψηφία των μαθητών στα 17 της χρόνια να θεωρεί το Μεταξά έναν ασυμβίβαστο ηγέτη, κάτι έχει πάει λάθος.

απόδοση τιμής στον Ιωάννη Μεταξά

Περιπλάνηση στους δρόμους της Αβάνας: βήματα κάτω από τον ήλιο

Τελευταίο προπύργιο του σοσιαλισμού, απόδειξη των αποτελεσμάτων του οπορτουνιστικού εκφυλισμού ή ένα –ακόμα- παράδειγμα στυγνής δικτατορίας; Μια χώρα γεμάτη φτωχούς και εξαθλιωμένους ανθρώπους ή ένας παράδεισος κοινωνικής ευημερίας και ένα πρότυπο κράτος πρόνοιας; Χώρα του «τρίτου κόσμου» ή χώρα-μοντέλο για τις παραγωγικές, οικονομικές και κοινωνικές της δομές; Η Κούβα είναι μια χώρα που εξ ονόματος διχάζει, ειδικά σε περιόδους κατά τις οποίες κάθε σκεπτόμενος –ή και μη σκεπτόμενος- πολίτης αμφισβητεί κάθε πάγια δομή, οικεία αλλά και ανοίκεια προς αυτόν. Είναι ταυτόχρονα, όμως, μια χώρα που η έμφυτή της ιδιαιτερότητα, αν όχι μοναδικότητα, καθιστά προβληματική, ή και αδύνατη, τη διατύπωση τελεσίδικης κρίσης και άποψης για την ταυτότητά της.

Το παρόν κείμενο δεν έχει τη φιλοδοξία να αποτελέσει μια κοινωνιολογική ή πολιτική ανάλυση της κουβανικής ιδιαιτερότητας, καθώς μια τέτοια προσπάθεια θα απαιτούσε ενδελεχή μακροχρόνια έρευνα και άπειρη βιβλιογραφική βάση. Αποτελεί, κατ’ ουσία, μια, κατά κάποια έννοια, ιμπρεσιονιστική αποτύπωση των ερεθισμάτων που δέχτηκε ο γράφων από την επίσκεψή του στο νησί της Καραϊβικής. Πριν προχωρήσω στο κυρίως κείμενο, νομίζω πως οφείλω να προτάξω ένα πρώτο συμπέρασμα: αν κάποιος σκέφτεται να επισκεφτεί την Κούβα, οφείλει να το κάνει χωρίς πολιτικό φανατισμό, ιδεολογικές προκαταλήψεις και προκατασκευασμένες κρίσεις. Η Κούβα –νομίζω- μπορεί να γίνει αντιληπτή μόνο βιωματικά, όπως κάθε τι το διαφορετικό, το οποίο δεν μπορεί να αναλυθεί με βάση ανάρμοστες προσλαμβάνουσες και ασύμβατα κριτήρια. Είναι ένας άλλος «πλανήτης» και δύναται με το χαρακτηριστικό της αυτό να αφυπνίσει την περιέργεια και τον ενθουσιασμό του κατά φαντασίαν εξερευνητή.

Ο κόσμος (δεν) θα αλλάξει τόσο γρήγορα

Όλα φαίνονται να αλλάζουν στον κόσμο που ζούμε. Η Αγγλία αποχώρησε από την Ε.Ε. Ο Τραμπ διαδέχτηκε τον –κατά γενική ομολογία- συμπαθέστερο αμερικάνο Πρόεδρο της σύγχρονης ιστορίας και φαίνεται να έχει αναπτύξει μια συγκρουσιακή πολιτική με όλους τους υπόλοιπους ηγέτες του κόσμου, πολλοί εκ των οποίων φαντάζουν ημιπαράφρονες. Ο Κιμ Γιονγκ Ουν είναι καθημερινά έτοιμος «να πατήσει το κουμπί». Στην Ευρώπη η ακροδεξιά γιγαντώνεται, παρόλο που ακόμα δεν μπορεί να επικρατήσει σε εκλογικές διαδικασίες. Η Τουρκία απολυταρχοποιείται και έχει ανοίξει μέτωπα σε κάθε σχεδόν μεριά των συνόρων της –ή έτσι έχει διαμορφωθεί η εικόνα στο φαντασιακό του δέκτη. Ο Πούτιν είναι διαρκώς ετοιμοπόλεμος, «ο τελευταίος ηγέτης που έχει μείνει στον κόσμο». Στη Συρία επιχειρείται η αναδιανομή της «πίτας», με πλήρη αδιαφορία για την αξία της ανθρώπινης ζωής. Όλη η οικουμένη βρίσκεται σε περιδίνηση και –φυσικά- κάτι τέτοιο προοιωνίζεται τεκτονικές αλλαγές. Αυτή η αίσθηση επιβεβαιώνεται και από διάφορα sites -και όχι μόνο. Και φυσικά, όταν μιλάμε για αλλαγές, κάποιος μεγάλος πόλεμος έρχεται, η χρεωκοπία κάποιου γίγαντα με πήλινα πόδια ή –έστω- η διάλυση της Ε.Ε. Έτσι πρέπει να είναι. Ή μήπως όχι;

Geopoliticus child watching the birth of a new man, Salvador Dali,
http://www.dalipaintings.com/geopoliticus-child-watching-the-birth-of-the-new-man.jsp

28η Οκτωβρίου, 17η Νοεμβρίου και η θέση της ιστορίας

Είναι μεγάλη η ευθύνη που αναλαμβάνει ο ιστορικός, όταν γράφει τις σελίδες της ιστορίας. Είναι μεγάλη ευθύνη, ειδικά όταν αναλαμβάνει να γράψει νέες, γιατί τότε συνειδητοποιεί ότι η ίδια του η στάση έναντι των γεγονότων είναι διαφορετική από αυτή που ήταν κατά την προηγούμενή του συγγραφή. Ίσως επειδή η χρονική συγκυρία της συγγραφικής πράξης δεν μπορεί να είναι ποτέ η ίδια. «Γράφω ιστορία» σημαίνει σε μεγάλο βαθμό «αντιλαμβάνομαι την κοινωνία» και κάποια ανάγκη με ωθεί να πραγματευτώ ό,τι έχει ήδη συμβεί (ή συμβαίνει) σε μια προσπάθεια αυτοσυνειδησίας. «Διδάσκω ιστορία» από την άλλη έχει την ίδια, αν όχι μεγαλύτερη, ευθύνη. Για λόγους πολλούς, οι οποίοι γίνονται περισσότεροι, όταν η προσπάθεια αφορά ανήλικα παιδιά που διαμορφώνουν προσωπικότητα και αποζητούν τα πρώτα τους ερμηνευτικά εργαλεία.

Ποια είναι η θέση της ιστορίας ανάμεσα σε δύο ιστορικές επετείους λοιπόν και ποια είναι η θέση του καθηγητή και ο ρόλος του έναντι των μαθητών; Βρισκόμαστε μεταξύ της 28^ης Οκτωβρίου και της 17^ης Νοεμβρίου, ενώ ταυτόχρονα μαίνεται ένας διάλογος που αφορά την εκπαίδευση και έχουν ήδη προταθεί κάποιες μεταρρυθμίσεις –και έχουν προκύψει οι σχετικές αντιδράσεις- για την «ύλη» και το «αντικείμενο» του μαθήματος της ιστορίας. Ωστόσο, η ιστορική αντίληψη δεν περιορίζεται σε ένα μάθημα. Είναι λάθος να αντιμετωπίζεται ως ένα αποκρυστάλλωμα παρελθόντων γεγονότων και ως μέσο αφής της φλόγας του εθνικού φρονήματος. Και αυτό είναι το κύριο αντεπιχείρημα όλων όσοι αρνούνται το σχετικό διάλογο. Η ιστορία είναι –πάνω από όλα- βίωμα και αντίληψη και στην αποστολή αυτή η σχολική εκπαίδευση έχει αποτύχει. Αρκεί να σκεφτούμε πώς αντιμετωπίζει το σχολείο του 2016 τις εθνικές και ιστορικές επετείους και πώς αυτή η στάση μεταδίδεται στους μαθητές.

Η εμμονή της μνήμης, Salvador Dali.
           Η χαμένη σημασία του χρόνου

Από την Αμισό στις θάλασσες του Αιγαίου: Πώς ορίζεται ο πόνος;

        Γενοκτονία λοιπόν ή εθνοκάθαρση; Αυτό είναι το ερώτημα που ανακινήθηκε στο πλαίσιο του ιστορικού διαλόγου μετά την υιοθέτηση από τον Υπ. Παιδείας κ. Νίκο Φίλη του όρου «εθνοκάθαρση», για λόγους επιστημονικής καθαρότητας, όπως διασαφήνισε ο ίδιος. Φυσικά, κανείς δεν έχει το δικαίωμα να κρίνει την πολιτική τοποθέτηση του κ. Φίλη επί του ζητήματος, ούτε την υποκειμενική πρόσληψη της ιστορίας. Το ερώτημα όμως που εγείρεται είναι το γιατί ο κ. Φίλης αισθάνεται την ανάγκη να αποσαφηνίσει ποια επιστημονική ορολογία του είναι πιο οικεία, τη στιγμή που το ζήτημα αυτό –σε μεγάλο βαθμό συμβατικό- έχει επιλυθεί εδώ και καιρό. Αλήθεια όμως, ποιο είναι το ουσιαστικό περιεχόμενο της όλης περί ορολογίας συζήτησης;