Όταν, μετά από καιρό, προκύπτει ένα πρωινό ελεύθερο, έχεις πολλά πράγματα να κάνεις. Δουλειές στο σπίτι που έχουν μείνει στη μέση, δουλειές εξωτερικές, δουλειές που αφορούν την κυρίως δουλειά σου.. Όμως μια βόλτα στον φούρνο μπορεί να ανατρέψει τον οποιοδήποτε χαλαρό προγραμματισμό. Ειδικά αν σου έχει λείψει η βόλτα, ή, μάλλον καλύτερα, ο περίπατος στον αστικό ιστό.
Είναι Απρίλης, αρχές, μα η άνοιξη επιμένει να μην εμφανίζεται. Συννεφιά, δροσερό αεράκι, στον δρόμο μια κοπέλα μιλάει στο τηλέφωνο για τα ακαθάριστα οικόπεδα, για την προθεσμία υποβολής του σχετικού εγγράφου. Κάνω στάση στον φούρνο της Ορφανίδου, “τι κάνουν τα παιδιά;”, “μια χαρά, είναι σχολείο σήμερα”. Συνεχίζω κατηφορίζοντας. Αθηναίες και Αθηναίοι με τα σκυλάκια τους βόλτα, μιλούν στο τηλέφωνο, κάτι στην επικοινωνία έχει χαθεί.
Στρίβω σχεδόν αυτόματα δεξιά, δεν θέλω να βγω στη βουή τής Ηρακλείου. Στέκομαι μπροστά από μια μονοκατοικία, γωνία Ταβουλάρη και Γρυπάρη, “διατίθεται” γράφει η επιγραφή. Είναι πνιγμένη από τα φυτά στον κήπο, της χαρίζουν μια άγρια ομορφιά. Οικιστικό δείγμα μιας άλλης εποχής, η οποία ανθίσταται στον χρόνο, στη φθορά, στην αλλαγή των προτύπων.
Ακούγεται με τόνο ειρωνικό, με διάθεση δηκτική. Ξεκίνησε μετά τη δεύτερη εκλογική νίκη της ΝΔ και κορυφώνεται, όποτε προκύπτει κάτι που πλήττει την αξιοπιστία της κυβέρνησης, συχνά-πυκνά δηλαδή. Αφορά όσες και όσους στο φαντασιακό κάποιων συνθέτουν το 41% που έδωσε τη νίκη στη ΝΔ. Είναι οι «κυρ-Παντελήδες», οι σύγχρονοι «νοικοκυραίοι».
Ουσιαστικά, όμως, απευθύνεται σε όλες και όλους που δεν ταυτίζονται εκλογικά με ό,τι οι φορείς της ανωτέρω φρασεολογίας πολιτικά και ιδεολογικά υποστηρίζουν. Αυτές και αυτούς που δεν συμφωνούν με την άποψη που κυκλοφορεί τελευταία «ας πέσουν αυτοί και ό,τι κι αν προκύψει καλύτερο θα είναι». Ουσιαστικά, είναι μία νύξη προς το σύνολο πολιτών που συνθέτει το σύγχρονο κοινωνικό κέντρο.
Ας ξεκινήσουμε με μια αδιαμφισβήτητη παραδοχή. Στα δυτικά κράτη είναι αυτονόητο δικαίωμα η συνάθροιση των πολιτών για τη διατύπωση αιτημάτων και τη διεκδίκηση δικαιωμάτων. Είναι, δε, μια κοινωνική δράση δυνητικά δημιουργική, καθώς αποτελεί δημοκρατικό μοχλό πίεσης προς την κυβέρνηση και τις άλλες θεσμικές εξουσίες. Είναι επίσης δικαίωμα του κάθε πολίτη η συμμετοχή σε αυτήν ή η αποχή. Δεν επικροτείται η συμμετοχή, ούτε λοιδορείται η αποχή. Είναι και οι δύο στάσεις πολιτικές, προκύπτουν από την επεξεργασία των δεδομένων εκ μέρους του κάθε πολίτη. Και είναι κάτι θετικό, οι δημοκρατίες προχωρούν μέσα από τη ζύμωση των αντιθέσεων.
Θουκυδίδου Ἱστορίαι, 1.140.5: "Σε αυτούς αν υποχωρήσετε θα προβάλουν, αμέσως, άλλη μεγαλύτερη απαίτηση, γιατί θα νομίζουν ότι και σε αυτό ενδώσατε από φόβο. Αλλ᾽ αν δείξετε δυναμισμό, θα τους καταστήσετε σαφές ότι πρέπει να μας φέρονται σαν ίσοι προς ίσους".
Αρχίζω με τα λόγια αυτά, όχι επειδή πιστεύω, κατά το κοινώς και αστόχως λεγόμενο, ότι η ιστορία επαναλαμβάνεται. Δεν επαναλαμβάνεται ποτέ και η ψευδαίσθηση αυτή πηγάζει από την ανθρώπινη ανάγκη να οργανώνει την πραγματικότητα και τις πληροφορίες σε ερμηνευτικά σχήματα που διαμορφώνουν την αίσθηση της επανάληψης. Οι ανθρώπινες συμπεριφορές μπορεί να επαναλαμβάνονται, η ιστορία όχι. Γι' αυτό αδυνατούμε, άλλωστε, και να προβλέψουμε το μέλλον. Δεν επαναλαμβάνεται ούτε ως τραγωδία ούτε και ως φάρσα, κατά τη γνωστή ρήση του Καρλ Μαρξ.
Αρχίζω με τα λόγια αυτά επειδή είναι διαχρονικά, τίποτα περισσότερο τίποτα λιγότερο. Ο Θουκυδίδης ερμήνευσε με τρόπο απλούστατο, μέσα από τον λόγο του Περικλή προς τους Αθηναίους πριν την έναρξη του πολέμου, τις επιπτώσεις που μπορεί να έχει η ενδοτικότητα.
Η συγγραφή της μέλετης αυτής ξεκίνησε το, μακρινό πλέον, 2015. Ολοκληρώθηκε το 2020. Σήμερα εκδόθηκε, μετά από αρκετές περιπέτειες. Σήμερα, κρατώντας τη στα χέρια μου, τολμώ να δηλώσω συγκινημένος και ιδιαίτερα χαρούμενος. Ξεφυλλίζοντας κάποιες από τις σελίδες της, έρχονται στο μυαλό μου όλες αυτές οι μικρές στιγμές οι οποίες έμελε τότε από κοινού να αποτελέσουν ένας μέρος της ουσίας πίσω από το περιεχόμενό της. Γιατί πέρα από τη μελέτη, τη βιβλιογραφία, τη σύνθεση και την όποια πρωτοτυπία, βρίσκεται ο άνθρωπος και η ζωή που βιώνει.
Ξενίζουν με τον φανατισμό τους, την αδάμαστη πεποίθηση ότι είναι εκφραστές του δίκαιου, της ηθικής και μιας γνώσης -ιστορικής, πολιτικής και κοινωνικής- καλά κρυμμένης από τα στρατευμένα και σκοταδιστικά δυτικόφρονα μέσα. Είναι ένα νέο οικοσύστημα ανθρώπων, άγνωστο πότε ακριβώς ξεπετάχτηκε και διαμορφώθηκε, με συμπεριφορά που δύναται να χαρακτηριστεί πολιτική. Η προέλευσή του είναι ετερόκλητη και θολή: αριστεροί, νυν και πρώην, δεξιοί υπερπατριώτες και θρησκόληπτοι, σίγουρα “αντισυστημικοί” με ό,τι μπορεί να σημαίνει ο νεφελώδης και εύκολα αυτοκαθοριζόμενος από τον καθένα αυτός όρος. Κοινή τους συνισταμένη: το μίσος, η ασίγαστη οργή, η πεποίθηση πως ανήκουν σε μια κλειστή κάστα πεφωτισμένων που η κακιά Δύση δεν μπορεί να τους τυφλώσει. Και ο φόβος απέναντι σε μια κοινωνία που αλλάζει και, η άτιμη, δεν ζητά τη συγκατάθεσή τους.
